Av. Musa Tuğa

musatuga@gmail.com

Ortaklığın Giderilmesi Davasında Paydaşların Talepleri

Kıymetli okuyucularım, bu haftaki yazımda ortaklığın giderilmesi davasını, bu davada uygulanacak yargılama usulünü ve paydaşların taleplerini mevzuat hükümleri çerçevesinde sizlere açıklamaya çalışacağım.

Kısaca ortaklığın giderilmesi(İzale-i Şüyu) davası, paylı veya elbirliği mülkiyetine konu taşınır veya taşınmaz mallarda ortaklar arasındaki mevcut ortaklığı sona erdirip ferdi mülkiyete geçmeyi sağlayan iki taraflı, taraflar için benzer sonuçlar doğuran yenilik doğurucu bir davadır. Ortaklığın giderilmesi iki şekilde olur. Paydaşların oy birliğiyle kendi aralarında yapacağı sözleşme ya da mahkeme kararıyla ortaklık giderilebilir. Mahkeme, paydaşların ve pay miktarının imkan verdiği takdirde dava konusu malın aynen bölünmesi suretiyle, bu mümkün değilse de malın satılarak satış bedelinin paydaşlara payları oranında dağıtılması suretiyle ortaklığın giderilmesine karar verir.4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’na göre “…Hukukî bir işlem gereğince veya paylı malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması sebebiyle paylı mülkiyeti devam ettirme yükümlülüğü bulunmadıkça, paydaşlardan her biri malın paylaşılmasını isteyebilir.” Amir hükümden de anlaşılacağı üzere hukuki bir işlemle veya ortak mülkiyetteki malın sürekli bir amaca özgülenmiş olması halinde ortaklığın giderilmesi istenemez. Ortaklığın giderilmesi davasının tarafları, dava konusu mal üzerinde paylı veya elbirliği mülkiyet hakkına sahip ortaklar (paydaşlar) olacaktır. Ortaklığın giderilmesi davasında görevli mahkeme 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 4. maddesinde belirtilmiş olup; bu davalar, davaya konu olan taşınır veya taşınmaz malın değerine bakılmaksızın sulh hukuk mahkemesinde görülür. Yetkili mahkeme ise genel yetki kuralına göre, dava konusu taşınmaz malın tereke ile ilgili olmaması yani mirasçılara miras yoluyla kalan bir mal olmaması halinde kesin yetkili mahkeme, “taşınmaz malın bulunduğu yer mahkemesi”dir. Mülkiyete konu olan taşınır veya taşınmaz eşyanın tereke ile ilgili olması halinde kesin yetkili mahkeme, bu defa da  “ölen kimsenin son yerleşim yeri mahkemesi olacaktır.

Ortaklığın giderilmesi davası, diğer davalardan farklı bir özelliğe sahip olup çift taraflı bir dava olduğundan verilecek karardan davanın her iki tarafı da yararlanacaktır. Bu davalarda davalı ve davacı aynı haklara sahiptir. Bu özelliği gereği söz konusu davada taraflar bir nevi hem davacı hem de davalı konumundadırlar. Ortaklığın giderilmesi davasında ortaklar iki talepte bulunabilir. Bunlardan ilki malın aynen bölünmesi suretiyle ortaklar arasındaki ilişkiyi sona erdirmek ikinci talep ise malın satışı suretiyle ortaklığın giderilmesidir. Bu taleplere kısaca değinmek istiyorum.

Ortaklığın satış yoluyla giderilmesi

4721 Sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 699. maddesine göre; paylaşma, malın aynen bölüşülmesi veya pazarlık ya da artırmayla satılarak bedelinin bölüşülmesi biçiminde gerçekleştirilir. Ortaklığın giderilmesi davasında davacının mevcut ortaklığın satış suretiyle giderilmesini istemesi durumunda diğer ortakların yani davalıların, davacının bu talebine bir itirazları olmadığı takdirde mahkeme, ortaklığın satış yoluyla giderilmesine karar verir. Satış işleminin ortaklar (paydaşlar) arasında gerçekleşmesi için davacı ve davalı tüm ortakların buna rıza göstermesine bağlıdır. Ortaklar rızayı göstermişse mahkeme, satışın paydaşlar arasında yapılmasına karar verir. Satış suretiyle paylaşmalarda dava konusu mallar satışa çıkarılır. Mallar satıldıktan sonra elde edilen para, ortaklara payları oranında verilir. Satışa ilişkin hükümlerin sonuç doğurabilmesi için verilen kararın kesinleşmesi gerekmektedir. Mahkeme mevcut ortaklığın satış suretiyle  giderilmesine karar verdiğinde satış için bir satış memuru da tayin eder. Satış memuru, satış işlemini İcra ve İflas Kanunu’nun ilgili hükümlerine göre gerçekleştirir.

Ortaklığın aynen taksim(bölünme) yoluyla giderilmesi

Ortakların bir diğer talebi olan ortaklığın aynen taksim yoluyla giderilmesi taşınır ve taşınmaz mallarda farklılık göstermektedir. Taşınırlarda aynı türden malın ortaklara verilmesi gerekirken taşınmazlarda ise ifraz sonucunda taşınmazın parsellere ayrılmış olması ve bu parsellerin ortaklara verilmesi şeklinde olur. Taşınmazların birden fazla olması halinde ise her taşınmaz için hakim paydaşlar arasında anlaşma olup olmadığına bakar. Bununla birlikte mahkemece yapılacak araştırmalar neticesinde malın aynen bölünmesi halinde taşınmazda büyük bir değer kaybı olacaksa ve ortaklar arasında malın bölünmeyeceğine ilişkin bir sözleşme yapılmışsa bu yol tercih edilmeyecektir. Yapılacak paylaştırma neticesinde bir denklik sağlanmazsa eksik pay alan ortağa bir miktar para karşılığında payının denkleştirmesi sağlanır. Yine malın aynen taksimi suretiyle ortaklığın giderilmesine karar verilmesi için ortakların paylarını tek başına kullanabilmelerine bağlıdır.4721 sayılı Türk Medeni Kanunu’nun 699. Maddesinde belirtildiği gibi; bölme istemi durum ve koşullara uygun olacak ve özellikle paylı malın önemli bir değer kaybına uğramadan bölünmesi gerekecektir. Aksi halde mahkemece açık artırmayla satışa hükmolunacaktır. Mahkemece aynen taksim kararı verildiğinde ortaklar dava konusu eşyanın hangi kısmının kendilerine ait olacağı konusunda anlaşabilirler, anlaşmaları halinde bu anlaşma beyanı tutanağa geçirilir. Tarafların anlaşamaması halinde duruşmada hazır bulunanlar arasında kura çekimi sonucunda paylaştırma yapılır.

Son olarak yasal bir engel olmadığı halde ortaklar arasında yaşanan bazı ailevi ve diğer problemler yüzünden ortaklar, aynen taksim yolunu tercih etmeyip ortaklığın satış suretiyle giderilmesini istemektedirler. Bu endişenin başında ise taşınmaz mal üzerindeki ortaklığın aynen taksim suretiyle giderilmesi halinde taraflar arasında oluşacak komşuluk ilişkisidir. Mevcut husumetin bu oluşacak komşuluk ilişkisine de yansıyacağından bahisle paydaşlar, ortaklığın satış yoluyla giderilmesini isteyebilmektedir.

Keyifli bir hafta geçirmeniz dileğimle.